Pirsa Harun ya Derbarê Emin û Mamun de

 سوالی هارون دربارە امین و مامون

Pirsa Harun ya Derbarê Emin û Mamun de

آورده اند که روزی بهلول به قصر هارون رفت و در بین راه هارون را دید. 

هارون پرسید بهلول کجا میروی؟ 

Dibêjin rojekê Bahlûl ber bi qesra Harûn de‌ çuye û di rê de rastî Harûn hatiye.

Harun ji‌ Behlul pirsî, got tu‌ ku de diçî?

بهلول جواب داد؛ به نزد تو می آیم. 

هارون گفت؛ من به قصد رفتن به مکتب خانه می روم تا از نزدیک وضع فرزندانم امین و مامون را ببینم و چنانچه مایل باشی می توانی همراه من بیایی. 

Behlul bersiv da got: "Ez têm cem te." 

Harun‌ got: "Ez bi niyeta ku biçim dibistanê  ji malê hatim û Ji bona ku rewşa zarokên xwe Emîn û Mamun ji nêz ve bibînim, ger tu dixwazi, dikarî bi min re werî.

بهلول قبول نمود و به اتفاق هارون وارد مکتب خانه شدند ولی آن وقت امین و مامون برای چند دقیقه اجازه گرفته و بیرون رفته بودند. هارون از معلم از وضع امین و مامون سولاتی نمود. معلم گفت؛

امین که فرزند زبیده که سرور زنان عرب است ولی بسیار کودن و بی هوش است و بلعکس مامون بسیار بافر است و زیرک و چیز فهم. 

Bahlûl razî bû û bi Harûn re çûn  dibistana malê. Lê di wê demê de Emîn û Mamûn ji bona çend deqeyan destûr girtibun û derketibun derve. Harûn rewşa Emîn û Mamun ji mamoste pirsî. 

Mamoste got, Emîn ku kurê Zubeydê ye, axayê jinên Ereb e, lê pir bêhiș û bêaqil e. Lê bîlakîs Memun pir biaqil, jîr û têgihîştî ye.

هارون قبول ننمود آموزگار کاغذی زیر فرش محل نشستن مامون گذارد و خشتی هم زیر فرش امین نهاد و پس از چنددقیقه که امین و مامون وارد مکتبخانه شدند و چون پدر خود را دیدند زمین ادب را بوسه داده و سر جای خود نشستند. 

Harûn qebûl nekir. Mamoste kaxezek xiste binê xalîçeya ku Mamun lê rûniştibû û wî kerpîçek xiste bin xalîçeya Emîn û piştî çend deqeyan, Emîn û Mamun ketin dibistanê.Gava bavê xwe dîtin, bi hurmet erd maç kirin û li cîyê xwe rûniştin.

مامون چون نشست متفکر به سقف و اطراف خود نگاه می کرد. معلم به مامون گفت :تو را چه می شود که چنین متفکری؟

Gava Mamun rûniştibû û difikirî, li der û li dora xwe nihêrî.  Mamoste ji Mamûn re got: Ma çi bi te buye ku tu wisa hizirmend î?

مامون جواب داد، از موقعی که از مکتب خانه خارج شدم و تا به حال که نشسته ام یا زمین به اندازه کاغذی بالا آمده یا اینکه سقف به همین اندازه پایین رفته است. در این حال آموزگار از امین سوال نمود آیا تو هم چنین احساسی می نمایی؟

Mamun bersiv da got, ji dema ku ez ji dibistanê kerketime û heta dema ku  rûnişti me,  ya zemîn bi qasî kaxizê bilind buye,  An ku tavan ewqas daketiye. Di vê navberê de mamoste ji Emîn pirsî, ma tu jî wisa hîs dikî?

امین جواب داد؛ چیزی حس نمی کنم. آموزگار لبخندی زده و آن دو را مرخص نمود. چون امین و مامون از مکتبخانه خارج شدند معلم به هارون گفت؛ بحمدالله که به حضرت خلیفه حرف من ثابت شد.

Emîn bersiv da;  Ez tiştekî hîs nakim. Mamoste keniya û ew her du serbest berdan. Dema Emîn û Memûn ji dibistanê derketin mamoste ji Harûn re got; Şikir ji Xwedê re ku gotina min ji Hz Xelîfe re îspat bû.

خلیفه سوال نمود؛ آیا سبب آن را می دانی؟

بهلول جواب داد اگر به من امان دهی حاضرم علت آن را بگویم. هارون جواب داد در امانی هرچه میدانی بگو. بهلول گفت؛

Xelîfe pirsî;  Gelo ma hûn sebebê vêya dizanin? Bahlûl lê vegerand û got: "Eger hûn bi min bawer dikin, ez amade me ku sebebê vêya bibêjim." Harûn bersiv da, got; tu çi dizanî bi Amanî bêje.  Bahlûl got;

ذکاوت و چالاکی اولاد از دو جهت است. جهت اول چنانچه مرد و زن به میل و رغبت سرشار و شهوت طبیعی با هم آمیزش نمایند اولاد آنها با ذکاوت و زیرک می شود و سبب دوم چنانچه زن و شوهر از حیث خون و نژاد با هم تفاوت داشته باشند، اولاد آنها زیرک و باهوش و قوی می شود چنانچه این امر در درختان و حیوانات هم به تجربه رسیده است و چنانچه درخت میوه را به درخت میوه دیگرپیوند بزنند آن میوه آن شاخه پیوند خورده بسیار مرغوب و اعلا می شود و نیز اگر دو حیوان مثلاً الاغ و اسب با هم آمیزش دهند قاطر از آن دو متولد می شود که بسیار باهوش و قوی و چالاک می باشد.

Di jîrbun û tevgêra zarokan de du rê hene, Rêya yekem ew e ku jin û mêr bi xwestin û şehweta tabiî têkiliya cinsî bikin, Zarokên wan jîr û  biaqil  û bihêz dibin. Sedema duyem ew e ku jin û mêr ji aliyê xwîn û nijadê ve ji hev cuda bin. Zarokên wan jîr, zana û xurt dibin, ji ber ku ev yek di dar û heywanan de hatiye ceribandin.Eger dara fêkî bi dara mêweyekî din re were tamkirin, fêkiyê wê şaxê ku hatiye tamkirin wê pir bi kalîte be Herwisa ger du heywan, wek ker û hesp bazdin serhev, ji wan hêstir çêdibe, ku pir jîr, bi hêz û çalak e.

بنابراین امین که فراست خوبی ندارد از این سبب است که خلیفه و زبیده از یک خون و یک نژاد میباشند و مامون که با این فراست و ذکاوت قوی می باشد از آن لحاظ است که مادر او از نژادی غریب وبا خون خلیفه تفاوت بسیار دارد.

Loma sebebê nebuna feraseta, Emîn ji ber wê yekê ye ku Xelîfe û Zubeyde ji yek xwîn û nijadê ne. Sebebê jîrbun û zîrekî û xurtbuna memun jî, ji ber ku diya wî ji nijadekî xerîb û ji xwîna Xelîfe pir cuda ye loma ye.

خلیفه از جواب بهلول خنده نمود و گفت؛ از دیوانه غیر از این توقعی نمی توان داشت. ولی معلم در دل حرف بهلول را تصدیق نمود.

Xelîfe bi bersiva Bahlûl keniya û got; "Hûn nikarin tiştekî din ji dînek hêvî bikin."  Lê mamoste di dilê xwe de gotina Bahlûl tesdîq kir.