Di jîyanê de her tişt meçhûle, lê tişteki qethî tiştekî ku miheqeq wê were serê herkesî heye ew jî: “Mirin e”. Mirin, ne hukumdaran nasdike ne jî qeşmeran. Bi eynî meadî herkesî dadiqultîne. Ne şan û şoretê, ne ciwanî û quretîyê, ne meqam û mewkîyan nasdiike tevan digre û dibe. Mirin her tiştî û her kesî wekhev dike. Zengîn û xizan padîşah û kole wek hev dibe. Herkes bi çend mîtro capun yan jî çiftexas kefenekî tenê bi xwe re dibe. Ew malê ku bi temayî û çikosî, bi zilim û zordarî, civandibu, ew ewladê ku pê hêlan dida xwe, ew meqam û mewkîyên pê difirî teva li pêy xwe dihêle û diçe.
Li gor aqîda
Îslamê mirin tunebun nîne, bîlakîs ji qeyd û zincîrên vê dinya maddî xelasbun,
ber bi dinya ebedî de meş û gavek nû ye. Ji vê dinê çûyîna axretê, wek ji
odeyekê derbasbuneka odeyek din e.
Mirin aqubeta
her nefsî ye. Wê were serê herkesî û her tiştî. Ji destê mirinê rev û xelasbun
ne mimkun e. Di vê mijarê de Xwedê teala
di kitêba xwe de wuha ferman dike:
“Wê her nefs
(candar) mirinê tam bike. Roja qiyametê tiştên ku we kirine wê bêkêmasî ji we
re bên dayîn. Kî ji agir bête dûrxistin û wî têxin cenetê, bi rastî ew êdî
xelas bûye. Jixwe jiyana dinyayê ji metayek xapandinê pê ve ne tiştek e.”
Her nefs wê
mirinê tam bike. Em we bi başî û nebaşiyê îmtîhan dikin. Hûnê bal bi me de bêne
vegerendin. (Enbîya:35)
Jiyana vê
dinyayê; ji şahî û lêyîstikê pê ve ne tiştek e. Esil jiyan, jiyana warê axîretê
ye. Xwezî bizanibûna. ‘Enkebut:64)
Ji bona
dostên Xwedê mirin, ber bi warê dostanîyê de rêwîtîyek e. Resulê ekrem di
hedîsek şerîf de wuha dibêje:
“Di dinyayê
de bibe wek rêwîyekî xerîb ku derbas dibe û diçe. Wûsa bawerî bîne ku tuyê herî
warê xwe yê axretê ê esil ku, berê mirinê tu bimrî û xwe ji aniha da ehlê qebrê
bihesibînî!” (Tirmizi, Zuhd, 25;Îbn Mace, Zuhd, 3; Musned, 2/24, 41, 131)
Mirin li ber
çava ye û her deqe û sanîye diqewume. Kewna dinyayê jixwe li ser mirin û
zîndebunê ava buye. Ji bo ku însan di xefletê de digevize, bibîr nabe ku wê
rojekê dor were ser wî jî. Herkes dibîne ku kes sax namîne, lê bawerî nayne ku wê ew jî bimre. Weka ku şaîr dibêje:
“Dîsa paîz
hatîye, dar pelan diweşîne
Cotkar erdan
cot dike, tov li axê direşîne
Roja nû zîndebune, ji hinekan ra mirin
Eve kewna
dinyayê, mirin û zîndebune.”
Mirin
heqîqete û ji destê mirinê xelasbun jî ne mimkun e.
Dema qelem
hate şikandin, mirinê wek marekî kor xwe li qirika me pêçand û xwîn di rehê me
de li me hate cemidandin û wek şerîda filîm jîyana me di ber çavê me de derbas
bu gelo ji emelê salih pêvtir ê ku xatir ji me bixwaze heye?
Xatirê we
gelî dostan,
Ketim rêyeka
bêveger
Ez naçim gund
û bajaran
Ketim rêyeka
bêveger
Rêya wusa ku
qe vegera wê tune. Rêyeka wusa ku poşmanî pere nake, rêyeka wusa ku bav li
ewladê xwe, ewlad li bavê xwe nikare xwedî derkeve. Hemu malê dinyayê ê te be
jî bi fîdyeyê nayê qebulkirin.
“ Gelî
mirovan! Hûn ji Rebbê xwe bitirsin û xwe ji wê roja ku bav di şûna kurê xwe de
û kur di şûna bavê xwe de nikare tiştekî bide, biparêzin. Bizanin ku wehda
Xwedê rast e. Bila jiyana dinê we nexapîne û bila xapînok we bi navê Xwedê
nexapînin.” (Loqman:33)
Karwan kete
rê û dirban
Ezê barkim ji
welatan
Naxwazim ez
cî û cîhan
Ketim rêyeka
bêveger
Belê eger
karwanên mirinê bi rê bikeve ê ku wê bisekinîne tune. Eger ecelê te nehatibe û
roja te temam jî nebe ê ku karibe te bimrîne jî tune. Eger barê karwanan ne poşmanî û nedamet, axîn û oxîn û guneh û fucur be, karwan filitîye. Lê eger
barê karwanan güneh û fisq û ficur, zilm û îsyan be weyl li wê kerwanê ku ew
helaq buye.
Ji vî warê
derd û keder
Her dem keşti
dikin sefer
Ên diçin qe
nakin veger
Ketim rêyeka
bêveger
Warê dinyayê
ji warê kul û kederan û ji warê xwe xapandinê pêvtir tiştek nîne. Herkes heya demekê pê mijul dibe û diçe. Bêhna xwe bi tiştekî derdixîne. Qur’an mînaka jîyana dinyayê wusa teswîr
dike:
Mîsala jiyana
dinê, wek wê avê ye ku me ew ji asîmanan daxistiye; bi wê avê nebatên ku
xwarina mirov û heywanan in û li ser erdê şîn dibin û lihev dipiçikin
derdikevin. Dema erd, zînetên xwe li xwe dike û dixemile, xwediyê wê jî dibêje
qey ew li ser (dar û berê wê) qadir e, dema bi şev, an jî bi roj emrê me jê re
hatiye wisan lê hatiye ku her wekî qet tiştek li wir şîn nebûye û em tevî ji
rehên wan ve hildikişînin. Em ji qewmekî ku difikirin re a wiha ayetên xwe yek
bi yek beyan dikin. (Yûnis: 24)
Ên mane bi derd û elem
Reş girê didin tim bi xem
Beyhudeye şîn û matem
Ketim rêyeka bêveger
Ev ne karwanê
pêşîne
Ne jî karwanê
dawîne
Her dem
rêwîkî dibîne
Ketim rêyeka
bêveger